Audiophile Viet Nam nghe nhạc chất lượng cao

Ở phần trước, chúng tôi đã giới thiệu cùng các bạn phần I bài viết về lắp đặt và hiệu chỉnh mâm quay đĩa than. Chúng ta đã làm quen với một số kinh nghiệm hiệu chỉnh cân bằng và triệt tiêu rung động. Trong số này, chúng tôi tiếp tục giới thiệu cùng các bạn một số điểm cần chú ý khi hiệu chỉnh tay cơ, cartridge và một vài kinh nghiệm cân chỉnh khác.

ĐIỀU CHỈNH PHẦN CƠ KHÍ CỦA TAY CƠ
Tay cơ là chi tiết cần bảo dưỡng và điều chỉnh thường xuyên khoảng 6-12 tháng một lần. Những điều chỉnh căn bản là siết các ốc sao cho tay cơ, nếu chúng bị lỏng ra. Để kiểm tra xem ổ trục tay cơ có bị rít không  (đối với loại tay cơ có trụ xoay thông thường – còn gọi là tay cơ pivot). Cách thử đơn giản, bạn cầm cái “tai” của headshell (bộ phần đầu tay cơ, nơi gắn cartridge) nâng và di chuyển thật nhẹ nhàng tay cơ qua hai bên vị trí nghỉ. Nếu bạn có thể cảm nhận được ở bất kỳ độ rơ nào ở đầu tay cơ, thì vấn đề là khá nghiêm trọng – hãy sửa hoặc thay nó. Tuy nhiên điều này không phải hoàn toàn đúng với mọi tay cơ. Đối với một số loại đầu đĩa như vWell-Tempered, VPI và một vài hãng khác, tay cơ được “đặt” trên một trụ kim nhọn thì việc thử theo cách này không chính xác.

Nếu máy của bạn có một máng dầu chống rung, hãy chắc chắn rằng nó chứa một lượng dầu thích hợp; loại dầu này không bay hơi nhưng thường thị bắn ra ngoài. Nếu có bụi bẩn hay sợi vải li ti ở trong đó, hãy lamg sạch dầu cũ và đổ đầy dầu chống rung của cùng nhà sản xuất. Cũng vậy, trong trường hợp tay có có hệ thống đệm lót như của đầu đĩa SME chẳng hạn, hãy xem lại xem bạn có sử dụng đúng loại đệm hay không. Nếu chống rung quá nhiều sẽ làm cho âm thanh sẽ bị “nghẹt” và mất rất nhiều chi tiết; nhưng nếu cản quá ít thì âm thanh sẽ “rộng mở” và “mềm” hơn nhưng lại “mờ” và “rè”hơn.

Thông thường, kim của cartridge phải vuông góc với rãnh đĩa. Kim đọc được căn chỉnh càng giống với kim rạch rãnh (cutting stylus) thực hiện khi ghi đĩa âm thanh sẽ càng chính xác. Sự căn chỉnh cần được tối ưu hóa trong 3 mặt phẳng khác nhau. Tuy nhiên, khó có thể căn chỉnh đều tăm tắp ở cả ba mặt, do vậy phải căn chỉnh làm sao để có được một sự cân bằng tổng thể. Nhưng điều chỉnh cuối cùng phải được thực hiện thông qua một thời gian nghe lâu dài. Càng phức tạp hơn khi mỗi loại đĩa lại có kiểu khía rãnh hơi khác nhau một chút. Một lần nữa bạn cần có được một sự cân bằng tổng thể về âm thanh đối với nhiều loại đĩa khác nhau.

Ba mặt phẳng căn chỉnh được liệt kê như sau. Hãy chú ý rằng căn chỉnh này dành cho stylus (kim đọc) chứ không dành cho cartridge). Đầu tiên, nhìn từ trên xuống, chuyển động cung tròn của cartridge phải giữ cho stylus ở vị trí giống với vị trí của cutting stylus so với rãnh đĩa; đây là góc dịch bên, hay góc tiếp xúc. Nhìn từ đầu tay cơ lại stylus phải vuông góc với rãnh sao cho nó nằm ở cính giữa rãnh; đây là góc phương vị. Nhìn từ phái bên cạnh sang, stylus phải nằm chính xác trong rãnh, ở cùng một góc như cutting stylus; đây là góc dịch đứng. Ba mặt phẳng này thường thay đổi với từng loại tay cơ do vậy hãy xem sách hướng dẫn của nhà sản xuất để điều chỉnh tối ưu.

BƯỚC HIỆU CHỈNH CĂN BẢN CHO HỆ THỐNG
Để căn chỉnh đầu đĩa than, bạn không thể thiếu những thứ cần thiết như: công cụ căn chỉnh (alignment gauge, thường bán kèm theo máy quay đĩa mới), đĩa và đèn đo tốc độ quay của mâm (đối với các mâm quay cu-roa, còn loại direct driver có ổn tốc tự động thì không cần), cân điện tử siêu nhạy để đo lực tỳ của đầu kim trên mặt đĩa. Và tất nhiên, một chiếc đèn pin, kính lúp, tua-vit các loại và kìm mỏ nhọn là những công cụ không thể thiếu.

Hãy kiểm tra 2 con vít nhỏ giữ cartridge vào máng treo cartridge (headsell). Vì những vít này phải được vít chặt nên vít làm bằng plastic sẽ không tốt. Những loại vít làm bằng nhôm, đồng, thép không rỉ thì đều tốt cả, miễn là chúng còn mới và ren chưa bị trờn. Để có lực tác dụng lên đầu đinh vít khi vặn, bạn cần một chiếc tua-vit có đường kính cán ít nhất là 1,5cm – tua-vit có cán quá nhỏ của thợ kim hoàn sẽ không thích hợp để đâu.

1 – Căn chỉnh lặc tỳ của kim lên mặt đĩa:
Điều chỉnh lặc tỳ của kim lên mặt đĩa (tracking force) là việc hiệu chỉnh quả đối trọng ở cuối tay cơ sao cho tạo ra lực tỳ theo đúng yêu cầu kỹ thuật của kim trên mặt đĩa.

Bạn nên sử dụng một chiếc cân điện tử cặc nhạy (có độ chính xác tói phần chục của gram) để đo lực tỳ của kim lên đĩa. Lực tỳ tối ưu của kim mới được nhà sản xuất ghi rõ trong tờ hướng dẫn kèm theo trong hộp cartridge mới. Sau khi cân đúng giá trị chuẩn, những tinh chỉnh cuối cùng sẽ được thực hiện sau đó qua việc nghe thử bằng tai. Khi cân chỉnh lực tỳ, đầu nhựa bảo vệ kim phải được tháo ra khỏi cartridge vì thế, bạn phải cực kỳ cẩn thận với đầu kim không được bảo vệ.
Lực tỳ của kim được phép có dung sai khoảng 0,1-0,5gram. Theo kinh nghiệm, kim mới tinh cần đặt đúng lực tỳ như hướng dẫn, khi kim đã chạy được một thời gian, bạn có thể tăng lực tỳ lên đôi chút, nhưng không nên vượt qua mức dung sai cho phép.

2- Căn chỉnh góc góc tiếp xúc bên của kim với rãnh đĩa:
Hãy làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất và sử dụng các công cụ căn chỉnh  (alignment gauge) được bán kèm theo đầu đĩa mới. Phải đảm bảo cartridge được bắt thật cân bằng vào máng giữ (headsell). Hãy bảo đẩm rằng các cạnh bên của cartridge thật vuông góc với mặt headsell. Khi tất cả các điều chỉnh đã chuẩn xác, hãy cẩn thận vặn chặt vít giữ cartridge. Giữ chặt cartridge và headsell với nhau sao cho không có cái gì bị lệch, sau đó nhẹ nàng siết 2 con vít cho tới khi nào đủ chặt mới thôi. Việc siết chặt từng vít một trước khi siết chặt vít bên kia có thể làm cho cartridge bị vẹo do vậy hãy siết nhẹ nhàng lần lượt cả 2 vít và kiểm tra cẩn thận sau khi siết vít.

3- Căn chỉnh góc phương vị:
Kỹ thuật căn chỉnh đối xứng có thể có tác dụng đối với một số loại cartridge, nhưng những cartridge có cuộn dây động làm bằng tay kiểm soát căn chỉnh này không tốt lắm. Góc giữa stylus và đỉnh cartridge có thể bị lệch khỏi góc vuông một vài độ.

Có hai cách điều chỉnh góc phương vị. Cách thứ nhất là sử dụng tai để nghe. Quay cartridge từng góc rất nhỏ theo các hướng khác nhau, hãy lắng nghe và cảm nhận xem vịt rí nào là tốt nhất. Nhược điểm của phương pháp này đó là: nếu bạn không có kinh nghiệm thì rất có thể bạn sẽ bị nhầm lẫn. Do vậy hãy kiên nhẫn và cẩn thận –  bạn sẽ có những kết quả tốt nhất. Phương pháp dễ nất đó là sử dụng vôn kế điện tử hoặc máy điện sóng và đĩa LP phát tần số chuyên dụng để đo thử và kiểm tra tín hiệu ra cân bằng giữa 2 kênh.

4- Căn chỉnh độ cao của tay cơ so với mặt đĩa:
Việc điều chỉnh độ cao cho tay cơ là cần thiết, tuy nhiên không phải tay cơ nào cũng cho phép bạn điều chỉnh độ cao. Thường chỉ có các tay cơ cao cấp mới chỉnh được. Việc chỉnh độ cao ở một số tay cơ có thể thông qua một vòng chỉnh, quay vòng đó theo chiều này hoặc chiều kia sẽ làm cho toàn bộ cụm tay cơ cao lên hay thấp xuống trong một giới hạn nào đó.

Đặc biệt đối với loại tay cơ có độ cao trục được giữ bởi một đinh vít nên việc chỉnh cần rất thận trọng. Đối với những kiểu tay cơ như vậy, thay đổi độ cao cũng đồng nghĩa với việc nới vít định vị, điều chỉnh và siết vít lại. Nếu không chú ý, khi nới vít, bạn có thể làm cho trục của tay cơ bị tụt hẳn xuống và khiến bạn không biết được vị trí ban đầu của nó mà từ vị trí đó bạn đang cố tăng thêm hay giảm bớt độ cao. Vì thế cần kiếm một cục gỗ và gọt sao cho đúng kohangr cách giữa tay cơ và bệ máy. Chèn cục gỗ vào khoảng trống sau đó mới nới vít và hiệu chỉnh, bạn sẽ không bị mất chuẩn ban đầu. Hãy xem thêm sách hướng dẫn theo máy để có được những lời khuyên của nhà sản xuất về độ cao của trục tay cơ.

Với người có kinh nghiệm, cách hay nhất là điều chỉnh độ cao dần dần bằng cách nghe nhạc phát ra. Tay cơ cần được hạ thấp trục khi có hiện tượng âm thanh cứng và chói, tiếng bass bẹt hoặc không sâu, dải trung và cao nghe khô, sắc… tay cơ cần nâng cao lên khi âm thanh mờ và nghẹt, âm cao bị méo, âm trầm thiếu sắc nét… Bạn hãy chú ý rằng những “triệu chứng” này rất giống với ảnh hưởng khi thay đổi lực tỳ kim (nếu quá nhẹ thì âm hơi chói, nặng quá thì âm tối và mờ).

5 –  Điều chỉnh bộ phận chống trượt kim trên mặt đĩa:
Chỉnh lực chống trượt kim (Antiskate Force) chỉ đặt ra khi đầu đĩa dùng loại tay cơ có trục đứng (pivoting – là loại tay cơ phổ biến nhất hiện nay). Chỉnh Antiskate Force là tạo ra một phản lực cân bằng với lực hướng tâm tự nhiên cảu tay cơ nhằm tránh hiện tượng kim bị kéo trượt vào tâm đĩa khi máy vận hành.

Nếu không hiệu chỉnh đúng, kim sẽ bị đẩy áp chặt vào với vách trong của rãnh đĩa, gây ra méo âm do bị lệch rãnh và do bị xiên do không vuông góc với trcuj đứng của cartridge. Để hiệu chỉnh antiskate cho tới khi tay cơ bắt đầu trôi nhẹ ra phía ngoài. Một lần nữa, chúng ta cần sử dụng tai để hoàn thành hiệu chỉnh. Cũng vậy, hãy quan sát đầu kim khi bạn đặt nó vào trong rãnh đĩa. Nó có bị dịch sang phải hay sang trái so với thân cartridge không? Cần chỉnh cho kim cân bằng.

VÀI ĐIỀU CẦN CHÚ Ý THÊM
Một điều cuối cùng và rất quan trọng về việc làm sạch thường xuyên mặt đĩa và kim. Nếu có nhiều đĩa than, bạn cần chú ý bảo quản đĩa cẩn thận tránh bụi bẩn và hơi ẩm. Có điều kiện, bạn có thể đầu tư mua một chiếc máy rửa đĩa để làm sạch bề mặt đĩa khi có bụi bẩn dính vào.

Kim (stylus) là phần tử rất dễ bị bẩn, đóng bụi sau khi chạy vào mặt đĩa, nhất là đĩa cũ, đãi bẩn thì kim càng mau đóng bụi. Khi kim bẩn, tiếng nhạc sẽ bị méo nặng nề, tăng tạp âm, dải tần hẹp lại và có hại cho cả kim và đĩa… Có rất nhiều cách được để làm sạch stylus nhưng phổ biến nhất là cọ bằng tay nhờ một cây chổi lông rất nhỏ nhúng vào dung dịch rửa kim. Chú ý  trải kim, cần cahir xuôi nhẹ nhàng theo đĩa chạy, không được chải theo chiều ngược lại. Bạn có thể mua một hộp làm vệ sinh đĩa và kim được bán sẵn. Ví dụ như bộ làm vệ sinh của hãng Thorens bao gồm chia nước rửa đĩa, chổi carbon chải bụi mặt đĩa, chai nước rửa kim.v.v…

Theo hifivietnam